2008 yılında yürürlüğe giren 5510 sayılı Sosyal Sigortalar ve Genel Sağlık Sigortası Kanunu, kamuoyunda "reform" olarak nitelendirilmesine rağmen, bazı çalışanlar açısından önemli mağduriyet risklerini beraberinde getirdiği endişesi taşınıyor. Özellikle kayıt dışı çalışma oranlarının yüksek olduğu sektörlerde, bu kanunun uygulanmasıyla birlikte çalışanların sosyal güvenlik haklarından mahrum kalma tehlikesi daha da belirginleşiyor.

5510 Sayılı Kanun'un Getirdiği Değişiklikler

5510 sayılı kanun, sosyal güvenlik sisteminde önemli değişiklikler öngörmektedir. Bu değişiklikler arasında:

• Farklı sosyal güvenlik kurumlarının (SSK, Bağ-Kur, Emekli Sandığı) tek çatı altında birleştirilmesi,
• Emeklilik yaşının kademeli olarak yükseltilmesi,
• Emekli aylığı hesaplama yönteminde değişiklikler,
• Sağlık hizmetlerinden yararlanma koşullarında düzenlemeler yer almaktadır.

Bu değişikliklerin amacı, sosyal güvenlik sisteminin sürdürülebilirliğini sağlamak ve daha adil bir sistem oluşturmaktır. Ancak, uygulamada bazı sorunlar yaşanmaktadır.

Kayıt Dışı Çalışma ve Mağduriyet Riski

5510 sayılı kanunun en çok tartışılan yönlerinden biri, kayıt dışı çalışma üzerindeki potansiyel etkisidir. Kayıt dışı çalışma, çalışanların sosyal güvenlik haklarından mahrum kalmasına, düşük ücretlerle çalıştırılmasına ve iş güvencesinden yoksun olmasına neden olmaktadır. 5510 sayılı kanunla birlikte emeklilik şartlarının zorlaşması ve prim ödeme sürelerinin uzaması, bazı işverenlerin kayıt dışı çalıştırmaya yönelmesine neden olabilir.

Bu durum, özellikle düşük gelirli ve güvencesiz işlerde çalışanlar için büyük bir risk oluşturmaktadır. Kayıt dışı çalışanlar, iş kazası geçirmeleri veya hastalanmaları durumunda sosyal güvenlik sisteminden yararlanamamakta ve ciddi mağduriyetler yaşamaktadır.

Türkiye'de kayıt dışı çalışma oranlarının yüksekliği, uzun yıllardır süregelen bir sorun olmuştur. Ekonomik zorluklar, işsizlik ve denetim eksiklikleri gibi faktörler, kayıt dışı çalışmanın yaygınlaşmasına zemin hazırlamaktadır. 5510 sayılı kanunun uygulanmasıyla birlikte, bu sorunun daha da derinleşmesi ihtimali bulunmaktadır.

Çözüm Önerileri

5510 sayılı kanunun çalışanlar açısından mağduriyet riskini azaltmak için bir dizi önlem alınması gerekmektedir. Bu önlemler arasında:

• Kayıt dışı çalışmayla mücadeleye yönelik denetimlerin artırılması,
• Çalışanların sosyal güvenlik hakları konusunda bilinçlendirilmesi,
• İşverenlere yönelik teşviklerin sağlanması,
• Emeklilik şartlarının daha makul hale getirilmesi yer almaktadır.

Ayrıca, 5510 sayılı kanunun uygulanması sırasında ortaya çıkan sorunların tespit edilmesi ve çözüme kavuşturulması da büyük önem taşımaktadır. Sosyal güvenlik sisteminin tüm paydaşlarının (çalışanlar, işverenler, sendikalar, hükümet) bir araya gelerek ortak çözümler üretmesi, sistemin daha adil ve sürdürülebilir hale gelmesini sağlayacaktır.

Sonuç olarak, 5510 sayılı kanun sosyal güvenlik sisteminde önemli bir reform niteliği taşısa da, kayıt dışı çalışma gibi mevcut sorunların derinleşmesine neden olabileceği unutulmamalıdır. Bu nedenle, kanunun uygulanması sırasında dikkatli olunmalı, çalışanların haklarının korunması ve mağduriyetlerin önlenmesi için gerekli önlemler alınmalıdır. Aksi takdirde, reform olarak nitelendirilen bu kanun, bazı çalışanlar için sosyal güvenlik haklarından mahrum kalma ve mağduriyet yaşama riski anlamına gelebilir.